Tövbə surəsi, 109

Bu ayədə Allah, Allah qorxusu və razılığı üzərinə qurulmayan həyatın boş təmələ söykəndiyini, məhv olmağa və bitməyə məhkum olduğunu bir bənzətmə ilə xəbər vermişdir. Eyni zamanda binasının təməlini möhkəm quran insanların var olduğunu bildirmişdir. Allahın razılığını, rəhmətini və Cənnətini qazanmaq istəyən insan əvvəlcədən  binasını möhkəm təməl üzərində qurmalıdır. Bir insan Quran ayələrini özünə rəhbər etdiyində və Peyğəmbərimizin (s.ə.v.) əxlaqını nümunə götürdüyündə, doğru olan yola yönəlir.

NƏHL SURƏSİ 53

Sizə gələn hər bir ne’mət Allahdandır. Sonra sizə bir müsibət üz verdikdə Ona yalvarıb-yaxarırsınız! (Nəhl surəsi, 53)

Şükr, hər şeyin Allahdan gəldiyini bilən insanın Allaha olan sevgisini, təşəkkürünü göstərən ibadətdir. Gün ərzində Rəbbimizə şükr etməmiz üçün bir çox səbəb var.

Yatdığınız yerdən sizi oyandırıb, təkrar can verən Allahdır.

Səhər oyandığınızda nəfəs ala biləcəyiniz havanı var edən Allahdır.

Oyandığınızda görmənizi təmin edən, işığa səbəb olan Günəşi yaradan Allahdır.

Hansınızın əməlcə daha gözəl olduğunu sınamaq (bəlli etmək) üçün ölümü və həyatı yaradan Odur. O, yenilməz qüvvət sahibidir, (çox) bağışlayandır. (Mülk surəsi, 2)

Allah, kainatda var olan hər şeyi müəyyən məqsəd üçün yaratmış və bu ayədə insanın yaradılışındakı məqsədi açıqlamışdır. Dünya müvəqqəti imtahan yeridir. Həm bütün insanların, həm də dünyanın Allah Qatında təyin olunmuş olan sonu vardır. İnsanlar, onlara verilən qısa ömrü Allahın təyin etdiyi və Quranda onlara göstərilən qaydalara görə yaşamağa çalışmalıdırlar. Burada etdiklərinin qarşılığını isə axirətdə görəcəklər.

Allah insanları sınamaq üçün həyatı yaratmış və onları dünyaya müvəqqəti yerləşdirmişdir. Burada qarşımıza çıxan hadisələrlə bizi sınamaqda, iman edənlərlə inkarçıların müəyyən olunması, inananların pisliklərdən təmizlənməsi və Cənnət əxlaqına çatması üçün həyat vermişdir.

Onlar Cahiliyyət dövrünün hökmünümü istəyirlər? Tam qənaət sahibi olan bir camaat üçün Allahdan daha yaxşı hökm verə bilən kimdir?! (Maidə surəsi, 50)

Ayədə tək hökm verənin Allah olduğu xəbər verilir. İman edənlər üçün tək yol göstərici Allahın elçiləri və Allahın sözü olan Qurandır. Quranda inananların; "O, hər şeyin Rəbbi olduğu halda, mən Allahdan başqa bir Rəbmi istərəm?" (Ənam Surəsi, 164) dedikləri bildirilir.

İman edənlər hər zaman Allahın əmrlərinə görə hərəkət edir, Quranda qadağan edilmiş hər cür düşüncə və hərəkətdən uzaq dururlar. Hər hansı bir işi edən zaman, ya da bir qərar verən zaman o mövzu haqqında Allahın nə əmr etdiyini düşünür, dərhal Quran ayələrinə və Peyğəmbərimizin (s.ə.v) sünnəsinə müraciət edirlər. Öz ehtiras və istəklərinə, içində yaşadıqları cəmiyyətin batil ənənələrinə ya da atalarının adətlərinə görə deyil, yalnız Allahın buyruqlarına görə hərəkət edirlər.

Ey iman gətirənlər! Allahdan qorxun, Ona (Onun rəhmətinə və lütfünə qovuşmaq üçün) vəsilə (yol) axtarın. (Allah) yolunda cihad edin ki, nicat tapasınız! (Maidə surəsi, 35)

Bu ayədə Allah, möminlərə yalnız Ondan qorxmalarını bildirmişdir. Allahı bütün sifətləri ilə tanıyan, Onun böyüklüyünü lazımınca təqdir edə bilən, ağıl və vicdan sahibi hər insan, Allahdan gücü çatdığı qədər qorxub çəkinir. Mömin, Allahın əzabından, Allahın məmnuniyyətini və sevgisini itirməkdən çox qorxur və buna görə də həyatı boyunca ciddi və səmimi səy göstərir.

Rəbbimiz bu ayədə insanları Ona yaxınlaşmaq üçün yollar axtarmağa çağırmışdır.  Buna görə də möminin həyatının ən böyük hədəfi Allahın bu çağırışı istiqamətində səy göstərmək və bütün insanlar arasında Allaha ən yaxın qul olmağa çalışmaqdır. Bu baxımdan möminlərin özlərinə nümunə götürdükləri şəxslər isə peyğəmbərlərdir.

İnsanlar (mö’minlər) yalnız: "İman gətirdik!" - demələrilə onlardan əl çəkilib imtahan olunmayacaqlarınımı sanırlar? (Xeyr, iman gətirmək şəhadət kəlməsini təkcə dillə demək deyildir. Biz onları yeri gəldikcə malları, övladları və canları ilə sınayacağıq ki, hansının həqiqi, hansının yalançı mö’min olduğunu ayırd edib bilək!) (Ənkəbut surəsi, 2)

Bu ayədə Allah, "iman etdim" deyən qullarını dünya həyatında sınayacağını bildirmişdir. Allah insanlardan həqiqi və səmimi iman istəyir. Bu isə insanın təkcə "mən inandım" deməsi ilə kifayətlənmir. İnsanın dünyadakı vəzifəsi Allaha və axirətə iman etmək, Quranda ifadə edildiyi kimi gözəl əxlaq sahibi insan olmaq, Allahın sərhədlərini qorumaq və Onun məmnuniyyətini qazanmağa çalışmaqdır. Buna görə də, hər insan Allaha və Onun dininə həqiqətən inandığını, şeytanın onu azdırmaq üçün göstərəcəyi bütün səylərə baxmayaraq doğru yoldan dönməyəcəyini göstərməlidir.

Ey iman gətirənlər! Əgər Allahdan qorxsanız, O sizə haqla-nahaqı ayırd edən (bir nur) verər (dünyada və axirətdə çıxış yolu göstərər), günahlarınızın üstünü örtüb sizi bağışlayar. Allah böyük lütf (mərhəmət) sahibidir! (Ənfal surəsi, 29)

Allah Quranın bu ayəsində, ancaq Ondan qorxub çəkinənlərə xüsusi anlayış verəcəyini bildirmişdir. Doğrunu səhvdən ayıran bu anlayış şübhəsiz ki, "ağıl"dır. Lakin Allah, ağılı insanlara ancaq səmimi iman ilə birlikdə verir. Qurana görə ağıl insanlara çox üstün həyat tərzi, çox yüksək qavrayış və düşünmə qabiliyyəti bəxş edir. Bunun isə çox böyük nemət olduğu bildirilmişdir. Ağıl, Allahın insanlar üçün təyin etdiyi və zaman keçdikcə insanı ən mükəmməl nəticələrə çatdıran vasitədir. İnsanın Quran əxlaqını yaşamasından və Allah qorxusunu hiss etməsindən qaynaqlanan üstünlükdür. Ağıllı insan qarşılaşdığı hadisələrdə bir çox insanın görə bilmədiyi detalları görə bilir, incə diaqnozlar edə bilir, hadisələrdən ən doğru və ən hikmətli nəticələri çıxara bilir.

Əlbəttə, Biz sizi bir az qorxu, bir az aclıq, bir az da mal, can (övlad) və məhsul qıtlığı ilə imtahan edərik. (Ya Rəsulum! Belə imtahanlara) səbr edən şəxslərə müjdə ver! (Bəqərə surəsi, 155)

Yalnız çətinliklər deyil, dünya həyatındakı nemətlər də Allahın imtahanıdır. Allah verdiyi hər nemətlə birlikdə insanın Ona şükr edib-etmədiyini də sınayır. Nemətlərlə bərabər, Allah insanın qarşısına həyatı boyunca, qərar verməsi lazım olan bir çox hadisə çıxarır. Əlbəttə yaşadıqlarının imtahan olduğunun fərqində olan və Allahın razılığına görə qərar verən möminlər bu imtahanı qazanmağı və Allahın Quranda bildirdiyi kimi Cənnət həyatı ilə mükafatlandırılmağı ümid edə bilirlər.

Dünyadakı imtahan mühitində, möminlər, vicdanlarının səsini dinləyib, Allahın onları sınaqdan keçirdiyini heç bir şəkildə unutmamalıdırlar. Səmimi ürəklə Allaha yönələn  insan, qarşısına hansı çətinlik çıxarsa çıxsın, mütləq asanlıqla qarşılaşacaq və Allahın izni ilə doğrunu tapacaq.

Siz insanlara yaxşı işlər görmələrini əmr etdiyiniz halda, özünüzü unudursunuz? Halbuki özünüz kitab oxuyursunuz. Məgər (çirkin əməllərinizi) başa düşmürsünüz? (Bəqərə surəsi, 44)

Allah ayədə Quranı oxuyan, doğrunu-səhvi bilən və başqalarına yaxşılığı əmr edən ancaq, həmin xatırlatmaları özü etməyən qəflət içində olan insanları xəbərdar edir.

Allah, Quranda möminlərə bir-birlərinə yaxşılığı əmr edib, pislikdən çəkindirmlərini nəsihət etmişdir. Bu Allahın bəyəndiyi xüsusiyyətdir. Lakin, mühüm olan insanın başqasına xatırlatdığı mövzulara özünün də diqqət yetirməsi və onlara davranışları, əxlaqı ilə nümunə ola bilməsidir. Çünki, əgər həmin şəxs davranışının səhv olduğunu bilir və bundan narahatlıq keçirirsə, bu vəziyyətdə özü də bu səhvdən xilas olmaq və doğru olanı etməklə məsuldur. Əks halda başqalarına etdiyi xəbərdarlıqlar axirətdə öz əleyhinə olaraq qarşısına çıxa bilər.

Ey iman gətirənlər! Allahdan layiqincə qorxun. Yalnız müsəlman olduğunuz halda (müsəlman kimi) ölün! (Ali-İmran surəsi, 102)

Ayədə, Allah qorxusunun əhəmiyyəti bildirilmişdir. Quran əxlaqı, Allah rizası və qorxusu üzərinə qurulmuşdur. Allahdan lazım olduğu kimi qorxanlar və yalnız Allahın razılığını axtaranlar din əxlaqını səmimi olaraq yaşaya bilərlər.

"Allahdan necə qorxub çəkinmək lazım olduğu", Quranda çox açıq və ətraflı olaraq xəbər verilmişdir. Möminin Allah qorxusu;

     * Çox dərin və hörmət dolu qorxudur.

    * Digər qorxular kimi insana əzab verən qorxu deyil. Əksinə, insana qulluğunu və acizliyini xatırladan, onun ağlını və şüurunu açıb inkişaf etdirən, insanı üstün əxlaq səviyyəsinə çatdıran və Allaha yaxınlaşdıran hörmət dolu qorxudur.